Κρήνες Ζαγοράς

Οι κρήνες της Ζαγοράς όπως και των άλλων πηλιορείτικων χωριών είναι αξιοπρόσεκτα κτίσματα και αξιόλογα δείγματα λαϊκής τέχνης, αρχιτεκτονικής και γλυπτικής.
Η κρήνη που βρίσκεται στο εξώφυλλο του ημερολογίου ονομάζεται «Σκεπαστή» και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Υπάρχουν δύο τύποι, η απλά παραδοσιακή ή ανοιχτή και η σκεπαστή. Στηρίζονται σ’ ένα αναλημματικό τοίχο για να προστατεύονται από τις κατολισθήσεις χωμάτων. Συνήθως έχουν μονή χούφτα για την εκροή του νερού, σπανιότερα διπλή. Το νερό απ’ τη χούφτα που είναι πέτρινη ως επί το πλείστον, ελάχιστες φορές μαρμάρινη, χύνεται στη γούβα απ’ όπου ποτίζονταν τα ζώα. Οι περισσότερες κρήνες στην πρόσοψη έχουν τοξωτή εσοχή. Υπάρχουν ακόμα μία, δύο ή και περισσότερες εσοχές, για να ακουμπούν το τάσι ή διάφορα μικροαντικείμενα. Οι σκεπαστές, στηρίζουν τη στέγη τους, που είναι δίρρηχτη σκεπασμένη με πηλειορείτικες σκιστόπλακες, σε ξύλινους κίονες ή πέτρινες κολόνες. Από τη γούβα το νερό διοχετεύεται σε αυλάκι απορροής προς παρακείμενο ρέμα ή σε αρδευτικό αυλάκι προς τους κήπ[ους και τα χτήματα. Δεξιά και αριστερά ή όπου ο χώρος επέτρεπε χτιζόταν πέτρινα πεζούλια για να κάθονται οι διψασμένοι περαστικοί.
Οι κρήνες είναι πετρόχτιστες. Από τα μέσα του 18ου αιώνα άρχισαν να διακοσμούνται μερικές - ανάλογα βέβαια και με την οικονομική κατάσταση του δωρητή – με μαρμάρινα ή πέτρινα λιθανάγλυφα, με διάφορες παραστάσεις συνήθως σταυρούς, ανθέμια, με ακρωτήρια, με επιγραφές, όλα κατασκευασμένα με μεράκι και γούστο από λαϊκούς λιθοξόους. (Κρήνη πλατείας Αγίου Γεωργίου, πλατεία Μακρυράχης). Φυσικά όλα αυτά αποτελούν δείγμα κοινωνικής ανόδου και ευμερίας μιας μικρής μερίδας των Ζαγοριανών που συνήθως πλούτιζαν στα ξένα.
Οι κρήνες έπαιρναν το όνομά τους από το επώνυμο του δωρητή που διέθετε τα χρήματα για την κατασκευή τους, από τον τίτλο ή το αξίωμα αυτού που έδωσε την εντολή της κατασκευής (του Δεσπότη, του Κράλη), από τον τόπο όπου βρισκόταν η βρύση, από την ιδιότητα του νερού, από τον τεχνίτη που την κατασκεύασε, από το όνομα του δέντρου που δέσποζε κοντά στην κρήνη (Πλατανόβρυσα) κλπ.
Πολλά είναι τα έθιμα που σχετίζονται με τις κρήνες. Το πιο διαδεδομένο που διατηρήθηκε ως τις μέρες μας είναι το «φίλεμα της βρύσης». Ανήμερα την Πρωτοχρονιά, τα κορίτσια συνήθως, πήγαιναν το πρωί και άφηναν στην παραθύρα της βρύσης λίγους σπόρους σιταριού, λίγα φουντούκια ή λίγο ρύζι, ένα κομμάτι κουλούρα, ένα κομμάτι μπακλαβά για να φιλέψουν τη βρύση, για να εκφράσουν ευγνωμοσύνη για το ζωογόνο νερό που τους προσέφερε όλο το χρόνο και για να ευχηθούν να μην στερέψει ποτέ. Την Πρωτομαγιά οι γυναίκες την στόλιζαν με στεφάνι.
Ένας θρύλος λέει ότι όποιος πιει νερό από μια βρύση στην είσοδο της Ζαγοράς στη θέση Σταμνάκια θα παντρευτεί Ζαγοριανό ή Ζαγοριανή.
Ένας άλλος θρύλος λέει ότι κάποτε πέρασε από τη Ζαγορά ο Ιμπραήμ ήπιε νερό σε μια βρύση, ξεκουράστηκε και άφησε το χνάρι της πατημασιάς του αλόγου του στο έδαφος..
 

Σελίδα: